jueves, 17 de enero de 2013

TESTAMENTO ABERTO -I-



Sol e sombra.
Aquí foi bautizado aquel Xurxo da Meda…

Xosé María Gómez Vilabella
   


Si, na Meda, pero a súa trondea, herdeira universal por testamento Notarial, quixo vingarse do seu marido achegándolle os restos do querido, concretamente na gabeta de enriba do seu panteón familiar, no cemiterio de Feáns, Coruña.

O meu testamento, o que me deixou a min, servidor, bo amigo seu, foi aberto, ou máis exactamente, oral, pero con iso e con todo síntome mellor pagado, ¡e se cadra, máis agradecido!
Terei que explicalo con algún detalle pois as cousas lóxicas non sempre resultan claras: Escoiteino, simplemente iso, pero ao longo dunhas cantas décadas; en cambio, a Manuela, canto lle fixo foi aturalo uns meses; iso si, os últimos! O meu eran, foron, orellas, e por ende, paciencia; ¡pero a súa Manuela cheiraba a colonia, nada menos que a Rêve d´Or! ¡Castelao, que si, que os vellos deben namorarse…, aínda que sexa por enésima vez!

¿Que herdei? Pois, nada máis e nada menos que o relato das súas aventuras, que non se cansaba de referirme anécdotas.

-¿Por que me contas todo iso, a min, sabendo que teño tendencia a poñer por escrito cantos sucesos notables chegan ao meu coñecemento? –Díxenlle en certa ocasión.

-Mira, ho, teño tres fincas, soamente tres: esa casiña de catro plantas, esa da Avenida de Finisterre, que xa a coñeces; a conta que abrín no teu Banco…

-¡No meu Banco, non, que nunca fun dono de ningún, salvo aqueles de madeira da miña finca, en Montecubeiro!

-¡Xa me entendes, así que déixame seguir! A terceira ten que ver contigo; a terceira son estas vivencias que che veño referindo, e que tanto me alivia ter a quen contarllas. Isto meu, isto de vivir só, vaise levando; o irresistible é non ter un amigo que teña fe en ti, que non se ría das túas peripecias persoais.

-¡Un amigo, ou un parente! ¿Non che queda ningún, sobriños, primos…?

-¡Van todos no Ceo!
-.-

Xurxo, que fora albanel en Suíza, ou máis ben, louseiro, pois aos suízos nunca lles gustou expoñerse ao esvaradío dos lousados…, ¡tendo, como tiñan, inmigrantes paupérrimos!, veuse para Coruña en plena burbulla construtiva. Cos socios, cos papeis e co Fisco tivo algún problema, pero sempre acudía a este paisano e amigo, co cal a nosa intimidade consolidouse.

-¿Non me digas que non o sabes facer…, sendo de Castroverde? –Dixéralle en certa ocasión, acaso abusando da amizade e da confianza que chegáramos a ter.

-Os da Meda estamos en Castroverde de prestado, que ti ben sabes que fomos o Lugo antigo, así que os listos fóronse para a cidade nova, e os outros…, quedáronse para cocer o cal!



Cocendo no cal

Nunca se enfadou comigo, e iso a pesares das miñas bromas un tanto agres. ¡Xurxo aguantábame  as picardías, e eu, se cadra en reciprocidade, as súas filosofías!

Cando souben, ou notei, algo daqueles amoríos serodios, aparteime discretamente: unha, porque xa non estaba tan só; e a outra, para evitarlle testarme, que mo tiña prometido, pois as últimas vontades, no material, deben ser para quen te coide, aínda que non o fagan por luxuria senón por avaricia. ¡Manuela nunca me deu as grazas, nin eu llas pedín!
-.-

O noso coñecemento viña do ano mil novecentos corenta e oito, concretamente do día de Pascua, que houbera Corrida do Galo na súa parroquia, na Meda. Eu pedíralle o Permite para bailar coa Maruxa… ¡Unha temeridade, que ben me decatei de que Xurxo, ademais de veciño dela, bailaba mellor cá min! Deixouma, e non só para aquela peza, pois no resto da tarde el acompañou outra veciña, pero máis guapa cá Maruxa, non, imposible, pois aqueles ollos, mouros e grandes, non tiñan parangón en toda a rodeada.

Ao domingo seguinte cadrou feira en Castroverde, e eu, despois de vende-las zocas, ben baratas as últimas para non ter que levarllas a gardar ao Escardel, funme achegando á rapazada da Meda. Como se trataba dunha feira e non dun baile, só ela tiña que permitirme o parrafeo, cousa que fixo, se cadra pola novidade pois ao Xurxo tíñao cerca da casa, acotío. Despois daquelas voltas protocolarias por diante dos pendellos o grupo púxose en camiño, ¡e eu, tamén! Nin permite nin proposta, pois, en vista de que a Maruxa non me despedía, ¡acompañeinos ata Serés!

Daqueles parrafeos pasaran moitos anos, trinta e tantos: Maruxa esquecérase de min, ¡seguro!, e eu, pola miña parte, daquel, suposto, rival, do tal Xurxo. Pero os papeis, que non calan unha, deixáronme ver que aquel cliente do portelo, cunha boa carteirada de francos suízos, asinaba…, ¡Xurxo! Os apelidos coincidían, que eu non llos esquecera, así que rompín o xeo, comezando a falar, consciente como era, e son, de que aos clientes encántalles ser atendidos polo propio Director da Sucursal:

-Perdoe a miña oficiosidade, pero, con igual nome e os mesmos apelidos, coñecín un rapaz,  hai anos, aló na Meda, que é unha parroquia de Castroverde…

-¡Carallo! Xa non sei se deixe aquí estes francos, pois un carota parecido a vostede quitoume unha rapaza…, e non puiden botar noutra parecida!

-Maruxa, ¿a que si?

Démonos unha aperta, sen rancor, e seguidamente paseino ao despacho, onde me referiu unha parte das súas desventuras, que, segundo el, superaban ás venturas; comezáranlle precisamente aquel día da Pascua… Non sei se por remorsos, ou por pura simpatía, pois o señor era agradable, confesámonos reciprocamente.

-Vexo que ingresaches o contravalor dunha boa cantidade de francos…

-Si, ho, ten graza que tivese que emigrar por culpa de Franco, e agora confíolles a miña vellez aos francos…

-¡Pero son outros; son suízos! ¿Que che fixo Franco, pois na Meda, que eu saiba, non houbo fusilamentos, como pasou na miña parroquia?

-Fusílase de moitas maneiras; o meu caso foi que no Seminario de Mondoñedo, onde xa estaban dous veciños, e se cadra por envexa, por imitalos, pedinlle a meu pai que me internase, pero algún crego dos da rodeada foilles co chisme de que meu pai era un republicano acérrimo, e…, mandáronme para a casa, xa antes de rematar o primeiro! Coa rabia que lles collín, que coido o facía por vinganza, din en namorarme de tódalas rapaciñas da contorna; ¡de todas, e de todas á vez! Nunca tal fixera pois as nais deron en desconfiar de min, advertíndolles ás nenas que eu era…, ¡un picha brava, que me valían todas! Así que, de desesperado, funme á Lexión, pero ao licenciarme achegueime a Tanxer, onde conseguín que un suízo, un xudeu, me levase consigo para Berna…, ¡de gardacostas!

-¿De seminarista a lexionario, e de lexionario a gardacostas? ¡Pois si que saíches aventureiro!

-Non acaba aí a cousa, pois en Berna pagábanlles ben aos louseiros, así que dun risco pasei a outro meirande: ¡trinta anos lousando!

Coñezo Berna, de certos traballos profesionais, non precisamente católicos, así que a miña curiosidade multiplicouse, e despedino propoñéndolle que cando volvese ao Banco, se non me vía, entrase directamente ao despacho, que me gustaría falar con el de moitas cousas, pero en particular de Berna. Quedamos conformes niso, que así comezaron as nosas conversas, séxase, a miña herdanza!
-.-

Aos poucos días:

-¡Xurxo, outra vez aquí? Non me digas que viñeches con outro saco de divisas…!

-¡Que máis quixese, pero tróuxenas o outro día, todas, que a min non me pasa o de meu pai, que en paz descanse!

-¡Teu pai non tiña francos, ou si?

-¡Pesos, carafio; pesos, que os trouxera da Arxentina! Agora que non tes clientes, voucho contar: Cando lle pareceu que xa tiña un bo paquete, gañado naquelas feiras do gando, aló na Pampa, díxose: Vou retornar, antes de que se acaben as morgadas, ou non sirvan para a cría. El era de Gondar…, que todos son listos coma avespas… ¡Claro, xa pertencen a Lugo! Casou coa Fe da Meda, unha moza que tiña dúas irmás, a Esperanza e maila Caridade…

-Oes, e diso virá que vos chamasen a Casa das Virtudes!

-Pois, logo! Casou coa Fe, e botándolle man a unha caixarola daquelas do marmelo…; ¿non te lembras que viña nunhas caixiñas de madeira, delgadiñas? ¡Pois iso! Os pesos cambiáraos a pesetas cando chegou á Coruña, nesa Banca dos Sobriños daquel Pastor, e xa na Meda, agardando pola ocasión de aparta-las cuñadas, a cartos, para así conservar o casarío, gardou as pesetas nunha caixiña daquelas, e subiuna ao faiado. Nisto, que o Francolas deu a orde de trocar os billetes da República por pesetas de Burgos. Estampillado, creo que lle chamaron… Meu pai, para levalos a Lugo, ao Banco, agarrou de escaleira e subiu ao faiado, onde…, ¿adiviña, que non é picardía!

-¡Unha goteira, e tivo que pasarlles o ferro, non si?

-¡Frío, frío, pero, parecido! ¡Tanto a caixa coma os billetes, todo, feito trizas; no sitio dela había, iso si, unha bosta de cagadas, dos leiróns!

-Agora si que vou adiviñar: Aos leiróns aquela caixa cheiráballes a marmelada…

-¡Exacto! ¡Ai estivo a primeira das miñas desventuras, que a segunda xa cha contei o outro día! Ás cuñadas houbo que despachalas en terras, e menos mal que se conformaron coas leiras que tiñamos na Agra dos Sete Santos…, pero a pobreza, e coa guerra, dúas pobrezas, acabou coa casa das Virtudes, que para daquela xa había quen lle chamaba a Casa dos Pecados. Dunha, que meu pai aprendera a xurar aló nas Pampas, como bo xateiro que era! E doutra, que colleu sona de mentireiro pois non había traza daquelas riquezas que se dicía que trouxera de por aló. Con iso, e logo que en vez de ir á Misa deu en andar aos xatos para ver de recuperar algo, a sona que colleu en toda a bisbarra foi a de roxo ateo. ¿Que che parece, roxo, e ateo, na casa das Virtudes?

-Porque  o contas ti, que se mo di outro non llo creo. Pero aínda non me dixeches o motivo desta visita; ¿queres ver se che teño os cartos ben gardados?

-¡Pois non é mala idea!

-Eu créote a ti, pero tamén me tes que crer a min: Cando me destinaron a Sidi Ifni un día apareceu un tuareg con un saco de francos CEFA, cos billetes mesturados. Dedicábase ás caravanas, levando e traendo mercadorías dun país a outro. Conteillos, e dinlle o resgardo correspondente, pero cometín a omisión de non gardar os billetes na caixa grande, na Fortis ata despois de irse o caravaneiro. Ao día seguinte apareceu de novo pola oficina, pero sen saco! Unha cousa parecida ao teu de agora…, que por iso che falei así! -¿Mohatar, en que podo servirte? –Mi querer saber si flush mío estar bien guardado… ¡Menos mal que reaccionei, pois, do que non, igual me acoitelaba coa gumía! Abrín a caixa forte, que a tiñamos abarrotada de billetes porque era fin de mes e había que pagarlles aos Tiradores de Ifni… Mohatar, ao ver tanto diñeiro empaquetado, levouse a man ao peito, e despois á boca, e da boca á fronte, exclamando: -¡Inch allah! Foise, de inmediato, que nin adeus me dixo; el foise, e eu respirei aliviado. Neste caso, os teus francos non chos podo mostrar, que xa os mandamos, a través do Banco de España, para cedelos ao Instituto Español de Moneda Extranjera.

-¡As cousas que pasan neste puto mundo! E menos mal que mo contaches, a min, que veño de pasar mil peripecias, na Meda, en África, en Suíza…, que se llo dis a un paisano, tal que a eses de Castroverde, maldito se te crerían! Por certo, falando de paisanos, como fan eles..., vou dicir ao que veño: Onte estiven de visita na casa de Bascuas…; o Bascuas da Meda, xa sabes, que tamén te coñece.

-Si que nos coñecemos; seica procede do Seminario de Mondoñedo, pero agora dedícase ao ensino, latín, grego, e non sei que máis. ¡Un erudito!

-A min botáronme no primeiro curso, pero ao Bascuas, ¡por algo é da Meda!, fóronselle os ollos detrás dunha moza, e colgou a sotana; tempo adiante, que é peor! Indo ao caso: Gustoume, moito, o barrio no que vive, aí onde comeza a Avenida de Finisterre. Así que me dixen: Quero ter unha casiña entre a Praza de Pontevedra e a rúa de los Puentes. Por aí arriba hai casas miúdas, e vellas, algunha deshabitada, que darían un bo solar.

-Coñezo esa zona, que xa viches pola miña tarxeta que tes a túa casa alí por xunto da igrexa de San Pablo.

-¡Grazas, pero quéroa miña; miña miña; feita, refeita, por min! O favor que me trae…; vosoutros, os da Banca, que confesades máis co Cura da Meda, a ver se me localizas ao dono dunha desas cachupelas, para facerme co seu solar.

-Iso pouco favor é, que teño de man un xestor de Informes Comerciais, precisamente desa zona, así que lle vou encargar esta enquisa…

-O favor non é tan sinxelo pois preciso coñecer se o vendedor foi comprador ou herdeiro. Non esquecín un de tantos consellos que lle oín a meu pai: ¡Nunca compres a quen comprou; cómpralle a quen herdou!

Nisto anunciáronme unha chamada do Director Rexional así que Xurxo, que aprendera cortesía en Suíza, ¡nada menos que en Suíza!, fixo mutis polo foro, quedando en ir á miña casa…, un día pola tarde! Da Meda, seminarista, lexionario, gardacostas dun xudeu, albanel en Suíza…, eran títulos a valorar!
-.-

Á miña/vosa casa tardou en acudir, pero comprendino dadas as súas ocupacións naquel mundo febril, febril e fabril, da construción. O día que nela apareceu, previa chamada, por suposto, que en cortesía, Xurxo, un suízo, a presentación foi sinxela xa que tiña referencias da miña dona dado o seu parentesco cos Ferreiro da Meda, así que empezou a velada, diante dunhas cuncas de café, mencionando á Otilia do Ferreiro, outra das admiradas polo Xurxo. Da Otilia pasamos á do Zoqueiro, que naqueles tempos tiña aos rapaces de xeonllos, mendigándolle un sorriso; e despois…, e despois…, vinte ou trinta, que ata parece imposible que despois da guerra, coas miserias da guerra, se criasen aquelas belezas.

-Na Meda nunca se pasou fame…, grazas ao cal, aos fornos do cal! –aseverou Xurxo.

-Tenme dito o dentista Otero, de Serés, que seu pai traía o cal da Meda e que o vendía aquí na Coruña, nun almacén que puxo na rúa Linares Rivas… ¡Era o cemento da posguerra!

-¡Claro que o foi, e en certo modo mellor có de agora, que me dixo o meu socio, do que xa vos falarei, que están utilizando area das praias, e non da canteira, así que dentro de pouco a metade das casas da Coruña enfermarán antes de chegar a vellas!

-Sendo tan bo negocio, aquilo do cal, ¿como é que te fuches para a Lexión?

-¡Ai, meu neno, aquela incineración…! ¿Non te lembras daquel forno que había por encima do prado grande do Rielo? Precisamente eu estaba alí, para axudar a abri-lo forno, cando o meu compañeiro, máis atrevido que un lexionario, púxose enriba para destapalo…; para destapalo antes tempo, que se afundiu a pedra da bóveda, e…, incinerouse, en vida! Cando escaravellamos con intención de rescatar os seus osiños para levalos ao cemiterio da parroquia…, pois nada, que non houbo forma de distinguir o seu po do da caleira! En vista diso encoraxeime, e díxenlles aos meus calzóns que prefería morrer dunha coitelada moruna que no lume dunha caleira. Fun a Lugo, que estaba na Zona un, daquela Comandante, dos Villarinos de Rebordaos, e pedinlle que me fixese unha solicitude para o Terzo, así que, ao Terzo fun, pero saín enteiro, despois de tres anos de marca-lo paso!

Era tan falangueiro aquel Xurxo que acendemos a luz antes de que se fose: ¡Que repaso lle fixemos á Meda, e de paso, a toda a xuventude desa bisbarra!

Do que moito falamos foi da Corrida do Galo, aquela da Pascua do 48, na que eu, servidor, falei en público por primeira vez, facendo o pregón da festa; aquela foto recolleuna Narciso de Gabriel no seu libro “Escolantes e escolas de ferrado”:


A miña dona comentou ao respecto que ela tamén estivera aquel día na Meda, cos seus parentes, e que lembraba perfectamente que aquel rapaciño saudara aos oíntes chamándolles “Mi distinguido público”, expresión que fora moi aplaudida, afirmou.

O que tamén lembro da nosa conversa co Xurxo é o seguinte:

Que el estaba admirado da cantidade e da calidade das mozas de entón, que só lles faltaba levar un letreiro no xustillo que puxese: ¡Ofrézome para nai dos teus fillos! Concordamos en que se debía maiormente ás consecuencias da guerra, e iso que xa pasaran dez anos: Os mozos algo meirandes cá nós morreran, a fatados, por aló adiante, nas Asturias, no Ebro, baixando co Xeneral Aranda a Vinaroz…; logo estaban os mutilados, solicitadísimos porque cobraban unha pensión, así que casaron, os máis deles, con rapazas da capital, desas con tenda aberta e zapatos de tacón…; algún reenganchara, máis ben os mellor preparados, que se apuntaron para a Academia de Transformación; por último, os que ingresaron na Policía Armada, ou na Garda Civil, e incluso en Carabineros. Os curas dicían, Miserere nobis, pero as mozas traducían: ¡Miseria de homes!

Recordando aquelas miserias, ata nos rimos diante das nosas pastas do te.

-¡Que ben vivides estes dos Bancos! –Exclamou Xurxo, pero eu puntualiceille:

-Nós, en certo modo, somos o presente, pero o futuro é voso pois non quedará un promotor de vivendas que non chegue a millonario. Iso si, unha advertencia deste economista, que se algo aprendín nos meus libros é que a vida ten efectos de Foucault, así que, os pobres, os sacrificados de hoxe en día, serán os ricos do mañá. Pero tede coidado, pois, ao ritmo que leva a construción, especula que te especularás, chegará un día no que sobrarán pisos, e a xente non dará pagado as hipotecas, etcétera, etcétera.

-Ti, tranquilo, que para daquela estarei no purgatorio… ¡Eu, no purgatorio, pero os que me botaron do seminario, eses irán ao inferno, por fariseos! ¿Que fai un cura se non hai pecadores, que; un cura sen pecadores, sen pecadores e sen criada, non é cura nin é nada!

Volvemos a rirnos, que aquel Xurxo, canto máis presumía de penalidades, máis xocoso se volvía! Teño para min que está no Ceo, maiormente se hai circo no Ceo, que para iso tamén servía.

Seguindo co relato das nosas miserias referinlle que aquel ano da Pascua na Meda, atraído polo imán dos ollos da Maruxa, propúxenlle ao Bienvenido de Abraira ir os dous, desde Montecubeiro, alternando na súa egua, ao San Xoán, a Barredo; el non coñecía por esa parte, e eu presentaríalle rapazas; en canto á egua, aínda que estaba ben mantida, cos dous era un abuso, así que fomos, e volvemos, cabalgando por quendas. Estivemos na festa ata que a Garda Civil mandou parar, que daquela facíano entre lusco e fusco…, por suposto para que non perigasen as rapazas coas tebras da noite! ¡Vaia razoamento máis simplista! De volta pola Meda entramos na taberna de Abaixo para cear, o que fose, e de paso un feixe de feo para a egua. Feo non tiñan, así que lles mercamos medio pan de centeo, co cal a besta quedou satisfeita; ¡satisfeita e coido que agradecida! O malo foi para nós, pois na taberna nin ovos tiñan, e patacas soas non nos apetecían. Nisto que se lle ocorreu ao taberneiro ofrecernos figos pasos, que lle sobrara media caixa dos que levara para as festas do Nadal.

-¿E ceastes figos, tan só figos, estando alí ao lado a miña casa?

-¡Pero, home, razoa: como íamos pedirche unha cea despois de arrebatarche unha veciña, despois de cortexar á túa Maruxa!

-Condenadas mulleres, cantos traballos nos fixeron pasar, aos dous! Cobraríanvos unha burrada, media caixa de figos…

-¡Nin un céntimo, que nos negamos a pagarlle, e sorte que tivo que non llos fixemos tragar: Dos billetes de teu pai só quedaran as cagadas dos leiróns, ¿non si?, pois daqueles figos…, a metade eran cagadas dos ratos, que as vimos nada máis poñerlles os ollos enriba! Co estómago baleiro, e aínda así vomitamos, os dous! ¡Tanta riqueza na Meda, e tan mala sorte a nosa!

Naquelas evocacións Xurxo confesounos que un dos seus amores, un de tantos non correspondidos, tívoo coa Carmiña de Arias de Pumarín:

-Non sei por que as mozas acurtan as saias para tenta-los homes, pois eu do que me namorei foi daquela saia larguísima, que se estaban poñendo de moda, da Carme. ¡Por algo ía para lexionario, que me atraían os baluartes difíciles!

-¡E tan difícil, que cha quitou un dos Pereiras de Maxide, recén chegado de Bos Aires, que con ela casou, e para aló a levou!

-Se che funcionan tan ben os informes do Banco coma os da nosa terra, teño o solar asegurado! Aquela rapaza, que ademais tiña algo que ver coa Meda, que de alí fora súa nai, vendeuse por un prato de lentellas, que a saber se o Pereira estaba tan boiante como indicaba, que eu sei, de propia experiencia, que os emigrantes presumimos moito, demasiado!

A todo isto foi a miña dona a interpelante. ¡Xa se sabe, non hai muller que non naza para periodista!

-Pois a ti non che vexo trazas desa presunción á que aludes…

-Si, muller; todo emigrante é, de natureza, un fracasado, que poucos son os morgados que teñen emigrado. Sempre opinei que, con esa predilección polo máis vello, debían castrarse despois do primeiro, tanto os homes coma as mulleres, que así non había segundóns nas familias, e sen segundóns non habería emigración!

-Xurxo, estás patinando, -acusou a xefa-, pois ti, que eu saiba, fuches unixénito.

-O meu é aparte, que xa vos digo que a miña emigración foi por culpa daquel Franco… ¡Non mo fagades repetir, que se me veñen as bágoas!

Cambiamos de tema, ou por mellor dicir, tornamos aos noivados da Carmiña:

-Xurxo, xa que tantas mozas sobraban, ¿como é que te quedaches solteiro?

-Mira, muller, non me fagas falar, que as miñas intimidades xa llas contei ao teu home: Non se fiaban de min, e a Carme das que menos, que a tiña advertida súa nai da sona que tiña eu na parroquia.

Apostilei:

-Tamén influiría iso de que, O que lonxe vai casar, tacha leva ou a vai buscar!

-Nin lonxe nin cerca, que daquela aínda había esculcadores; máis ou menos coma eses que me van esculcar un solar. ¡Que tempos aqueles: O que me perdín por non ser cura!

Non sei que quixo dicir con iso pois aquel día, naquela visita, nin a miña dona nin eu nos atrevemos a furgar máis na súa alma, que xa ía ben!
-.-

Aos poucos días reapareceu no Banco, pero esta vez acompañado dun vello coñecido meu: tratábase dun venezolano que, ao regresar da súa emigración, abríranos no Banco unha conta en Pesetas Convertibles.

-Non fai falta que mo presentes, pois este señor é da casa, aínda que ultimamente veu pouco por esta oficina…

-Pero o que ti non sabes é que se trata do meu socio, ou por mellor dicir, admitiume como socio seu.

Apertas de man, e todo iso; saín de tras da mesa e sentámonos no tresillo do despacho. A obriga dun confesor, ¡e os directores de sucursal da Banca somos, fomos, grandes confesores de pecados capitais, quere dicirse, do capitalismo!, é abrir temas, darlle confianza ao pecador para que desembuche:

-Ámbolos dous tedes esa porta aberta, ¡en horas de oficina, iso si!, e non como lle pasou a un recomendado do señor Varela, tamén da Meda, aló en Ifni. O caso foi que estando eu no despacho, coa porta cerrada segundo uso e costume, oín un balbordo que viña da oficina, cunhas gargalladas estridentes. Naqueles tempos o que esperabamos eran ataques dos mouros, tal que un atraco, pero, risas? Abrín a porta de inmediato, e, ¿que se vos ocorre que sería? Pois nada máis e nada menos que todo un mostrador ríndose dun soldadiño. Aquilo moito me cabreou, e menos mal que ao verme saír fíxose un silencio sepulcral. -¿Que está pasando aquí? Nisto rompeu a falar un ordenanza: -Es que este soldado debe venir borracho porque preguntó si había aquí, en este Banco, “un señor de Montecubeiro”!

-¿Eras ti, por suposto! –dixo Xurxo.

-¡Pois claro que era eu! Paseino ao despacho, e procurei tranquilizalo: -Mira, rapaz, estes do mostrador non teñen nin idea de que exista un Montecubeiro, e por iso se riron, pero non de ti, senón da súa propia burremia, da propia! E agora, dime, ¿quen es ti, que se che ofrece? O rapaz, de calmado, explicoume: -Mire, Señor, eu sonlle da Meda, e trouxen unha carta para vostede dun parente da súa dona… -¿De quen, pois ela o que é parentes na Meda, ten medio cento? –Do señor Varela, ¿sabe? Pero resulta que perdín a carta, ou ma quitou algún gracioso, no cuartel, así que agora non teño máis recomendación cá miña palabra…, se vostede me cre! –Imos ao gran, rapaz: ¿Que sabes facer, que oficio tiñas? –Pois, señor, alí na Meda, eu axudaba á Misa…!

Con eses antecedentes, e daquela mesmo, chamei por teléfono a Tiradores, para que me puxesen coa Academia de Analfabetos. Pedinlle ao Pater, ao Capelán Pumariño, Pedro Sánchez Pumariño, que acollese ao rapaz, fose como asistente, sancristán, ou algo así. A súa contestación foi que se presentase de inmediato, que subise na primeira das “guaguas”, que xa faría os posibles, etcétera, etcétera. Nin que dicir ten que o rapaz viu o Ceo aberto, e por medio dun Comandante Capelán, nada menos.

A todo isto, nós, nestoutro despacho non nos rimos, nin ganas diso, pois os tres sabíamos algo, ¡moito!, de traxedias migratorias, así que, roto o xeo, pasamos ao obxecto daquela visita. Aclarouse Xurxo:

-A culpa de que esteamos aquí non é do noso Varela da Meda, senón túa, precisamente túa. O día que estiven na túa casa, e ma ensinaches, ben vin, e me dixeches, que tes unha Asesoría Fiscal, e que aquela roiba que lle estaba dando á maquina naquel despacho é unha secretaria túa, que che fai os traballos miúdos.

-Algo así. –Admitinlle.

-Daquela vou ao caso, máis para iso, como a consulta é longa, se non che cae ben hoxe, volvemos outro día.

-Mentres non veñan outros clientes, falade; pero ímolo facer mellor, que saímos a tomar café, e así, mentres, non veñen recomendados!

Xa no café da esquina:

-Este señor é o que me acolleu de socio porque…, a ver como cho digo en poucas verbas! Trouxen para el, de Suíza, uns papeis de seu irmán…

Desabrochou a camisa e mostroume unha carteiriña de badana, colgada do seu pescozo.

-Por se os roubos, as cousas importantes aló en Suíza levámolas así. Os papeis que lle trouxen eran secretos porque… ¡Ai, Deus, que difícil de explicar é todo isto!

-Ti fala, pois, do que non entenda, xa preguntarei!

-Aquí o amigo, ao saber que era íntimo de seu irmán, e que ademais traballei de albanel, propúxome entrar de socio, ¡de cuarto socio, porque realmente somos catro, dous visibles e dous invisibles! Este estivo de carniceiro en Venezuela, e como trouxo parné, o dono dunha Axencia da Propiedade Inmobiliaria propúxolle facer de socio, e á vez, de testaferro seu. Así que somos: O da Agencia, que non dá a cara, pero que nos dirixe na sombra, percibindo, de aquí en diante, o cuarto dos gaños, amén do que pase do prezo fixado na Cédula de Calificación Definitiva, que iso é todo para el. Este home, con seu irmán, que non traballa aquí pero si o fai en Suíza, onde o Axente, e tamén aquí o amigo, teñen senllas contas clandestinas…, en previsión de se veñen mal dadas en España, ademais dos impostos!

Neste punto rompeu a falar o venezolano:

-Meu irmán nunca manda cartos, pois el ingrésanos, como cousa nosa, a partes iguais, nas contas que temos en Berna, o Axente e mais eu. Pola contra, cando hai que facer desembolsos, a parte súa poñémola aquí, o da Axencia e mais eu, pero, en pesetas. ¿Entende o xogo?

-Coñezo casos parecidos, si, pero son segredo profesional.

-Agora que temos un cuarto socio, que ademais é entendido en obras, imos prescindir do encargado que tiñamos cando eramos tres socios, repartindo o traballo desta maneira: O Axente, para conseguir cousas oficiais; meu irmán, nese encubrimento dos nosos gaños; eu, que me dedicarei aos materiais das obras; e aquí Xurxo que fará de mestre delas. ¿Vainos entendendo?

-A todo isto, ¿en que vos podo ser útil, se xa o tedes todo, e non precisamente ganduxado?

Volveu a falar o socio:

-En dúas cousas: A primeira é que imos abrir unha conta aquí, a nome de nolos dous, porque a temos na mesma oficina onde a teñen os da Axencia, e o Axente, que nos esixiu xuramento de non dicir o seu nome, nin baixo perigo de morte, non quere deixar indicios de que teña nada que ver con nós: ¡el, coas xestións oficiais, e maila venta de pisos e de locais, despachado! A outra é pedirlle que nos tome de clientes na súa Asesoría, concretamente para impostos e algunha cousa da contabilidade, que nola pode levar a súa secretaria…

Acepteilles, aínda que non me facía graza aquela colaboración lateral con semellantes chanchulleiros, pero o que queira te-las mans limpas é mellor que nin saúde aos homes de negocios!
-.-

Aínda non pasaran dez días cando tivemos outra visita do xa amigo Xurxo. Traía un fardelo na dereita e unha carpeta de documentos na esquerda. Abriulle a porta a nosa asistenta, que é unha marroquí:

-Un señor, que dice llamarse Yurgo…

-¡Será, Xurxo! Dille que pase.

¡Pasou, directamente á cociña, sen que ninguén tal cousa lle dixese, e alí deixou a fardela! De volta ao vestíbulo, díxolle a miña dona:

-Aquí a compra fágoa eu, e non consinto que me traian nada, nada que non sexa comprado, por min ou pola nosa Shakina, así que estás recollendo esa fardela, e lárgate con ela!

-Foi un encargo do teu marido… -Mentiulle.

-Estráñame ben, que nada me ten dito! Se queres, entra aí no despacho, que foi á papelería, e está a volver.

-¿E se despois lle falta algún papel, e me bota a culpa? Se non che importa, agardo aquí, no vestíbulo, nesta sela.

Isto referiumo a muller, pero do seguinte fun testemuña presencial; eu, e tamén ela.

-Veño de Castroverde, que fun en busca da miña Partida de Nacemento, que a quero ter comigo para o que se precise. Fun pola partida, e a pouco traio comigo unha de casamento…!

-¡Ti sempre con chanzas! –Bromeoulle a muller.


-Agora que estamos sentados, e xa que trouxeches este café, dime: ¿vosoutros, que poñedes o café, o café e mailas pastas, podedes negarvos a que vos traia un queixo da nosa terra?


A culpable dos queixos de Castroverde

Con esa dialéctica, calamos, que tampouco era cousa de poñerse a rifar cun amigo. El seguiu:

-Por se me teñen pasado cousas na vida, a de hoxe non foi de menor contía. Resulta que en Castroverde comín no Pereira, e puxéronme un queixo da facenda deses de chupa-los dedos. –É do voso Verducedo, non si? –Non, -contestáronme-, e de aló das Casas do Monte, que hai alí unha viúva que, a falta de marido, pon todo o seu cariño, que debe ser moito, en facer estes queixos remasados; como ves, de primeira calidade!

Pedinlles o aderezo da señora, por suposto, e aínda que nada lles dixen, ben a recoñecín polo nome: ¡Unha daquelas mozas que tanto me gustaban! Dinlle ao acelerador e planteime deseguida nas Casas, onde non tiven que preguntar cal era. Saíu unha vella, aínda guapa e ben aseada:

-¿Que se lle ofrece? –Foi o que me dixo ela, por todo saúdo.

-Mire, señora, -mentinlle, pero non de todo-, teño unha fonda en Lugo, e ata aló chegou a nova de que vostede fai uns queixos de chuparse os dedos.

A miña afirmación sorprendeuna un tanto, así que me ollou de arriba para abaixo, e de abaixo para arriba, pero, aínda así, seguía sen recoñecerme:

-Os dedos só os chupan os nenos, e para iso, os maleducados!

-Señora, se non mo toma a mal…; eu veño de chupar os seus queixos, pero, polas trazas do que vexo diante de min, de mellor gana chuparía as súas meixelas, tan parecidas aos seus queixos!

¡O que fan os anos, os anos e maila distancia! A vella púxose colorada, coma unha cereixa; quere dicirse, máis guapa aínda, pero non me recoñeceu, aínda non. Seguiu:

-Mire, señor, diga a que vén, e déixese de piropos, que nin vostede nin eu estamos en idade de xogar aos parrafeos. ¡Se non lle vale así, váiase!

-Desculpeime, e de seguido pedinlle tres queixos; que me escollese dos mellores, grandes e ben curados…, pensando en min, e no meu socio, pero tamén en vosoutros! Non lle discutín o prezo, pero si lle pedín un vaso de auga; ela pasoume á cociña, e púxomo de viño. ¡Viño e unha tapa dos seus propios queixos! A señora tiña ganas de falar, e eu tamén, que calquera nos notaría que viñamos de padecer moita soidade. Fala que te falarás, eu díxenlle que aínda estaba solteiro, e que, sendo ela viúva, cos fillos por Europa arriba, sería boa comenencia casarnos, e levala a vivir a Lugo, á miña fonda, que así eu tería que pagar unha criada menos, e ela libraríase das ovellas.

-¿Que, que che dixo; aceptou? –A miña dona, que non é periodista, pero fáltalle pouco.

-Díxome…, moitas cousas, pero a principal foi que non estaba disposta a abrirse a un descoñecido, así, de primeiras!

A miña dona fíxose de cruces:

-¡Esa muller non che convén, pois unha viúva non se debe abrir, nin a coñecidos nin a descoñecidos! ¡O matrimonio é para sempre, un só, indivisible e perpetuo!

Xurxo, antes de contestar, riuse, a callón:

-Non penses mal, pois ela non se refería, obviamente, a abrirse de pernas, senón…, iso, abrir o corazón, sincerarse cun descoñecido…, pois ela seguía sen acordarse de min, sen recoñecerme!

-¡Ah, sendo así…; eu son mal pensada..., polo que vexo ao meu redor, que xa non hai vergoña, nin nos homes nin nas mulleres!

O queixo resultou magnífico, pero o mellor de todo é que a fabricante segue facendo neles pois, aínda que viúva e solitaria, ten as súas ovellas, e vende os produtos; ¡a que non se vende, nin deixa achegarse aos pretendentes, polo visto, é ela! Este Xurxo, que non escarmenta, que hai que ser menos pícaro e máis diplomático coas mulleres, pois, de darse a coñecer, daquela…, daquela igual preaba coa queixeira!
-.-

Nunha das frecuentes visitas que me fixo no Banco, onde ía a miúdo, fose por cousas daquela construtora na que se incorporara, ¡na que o incorporaran!, ou simplemente para invitarme a café na media mañá. Antes, en tempos, o problema estaba en que os clientes adoitaban levarlles puros, habanos, aos directivos dos Bancos, e ben lles teño predicado que, ¡para fume, xa tiña eu dabondo, aló por dentro! Coido que algún daqueles sentiría aliviada a súa economía, pero tamén notei que outros tomábano a desprezo, que incluso houbo un que me dixo, con toda ironía, -Non se preocupe, que cando volva a Cuba heillos traer de Vuelta Abajo! –Nin de Vuelta Abajo, nin de Vuelta Arriba, e non te molestes por iso, pois, de presente, non penso suicidarme! Achegándonos ao XXI deron en invitar a café, ¡que lles saía máis barato! Para min era máis comprometido pois desprezar un café no bar da esquina tiña peores argumentos, así que pouco me faltou para poñer nunha gravadora: -Se lle dá igual, para outro día, que hoxe estou pendente dunha conferencia…, da Central! Pero co Xurxo había que invitar, ou ser invitado, pois, do contrario, non se daba ido do despacho, de tan falangueiro que era. Aquel día, naquel café, para que deixase de falarme das súas morriñas castroverdenses, díxenlle:

-Xurxo, temos que deixar en paz aos nosos, que son listos dabondo para arranxar as súas cousas, os seus negocios, plantación de eucaliptos incluída. Ten presente que xa non hai casa ou familia que non teña un Avogado, así que, sóbranlles as defensas. Como dixo Unamuno, ¡que inventen eles! A economía de Castroverde, ¡que a arranxen eles! A todo isto, ¿a ver cando te decides a falarme das túas aventuras na Lexión, pois, coñecéndote, e coñecendo a Lexión, non deberon ser poucas; nin poucas nin cativas!

-Home…, e ata terás razón, pero teño o problema resolto! Mira, se che conto algo, algunha peripecia, non me vas crer, como eu tampouco cría aquelas aventuras que nos contaban os nosos maiores, aqueles que foron á guerra…, ía dicir, á de España, pero coido que será máis apropiado chamarlle, a Guerra de Franco!

-O que ti digas, que a min ensináronme os meus superiores que o cliente sempre ten razón, e que, téñaa ou non, convén darlla!

-Eu, desde África, sempre escribía as cartas a pares: Unha, a mentireira, que lla mandaba a meu pai, mentres viviu, e despois a miña nai; e outra, que me quedaba eu con ela, na “taquilla”, reseñando as verdades do que sentía e do que pasaba no cuartel, para os meus fillos, se chegaba a telos. ¿Non che parece que desgustar aos pais é de malos fillos? ¡Eu animaba neles, todo o que podía, pois para desanimado, eu, menda! Aquelas cartas, as que non mandei a ninguén, consérvoas, todas, que como non casei…, ¿a quen llas ía ensinar? Heichas levar á casa…, aínda que corra o risco de que mas refuse a túa muller, como fixo con aquel queixo!

-Xa chas devolverei…, desde que as lea!

-Fasme un favor se te quedas con elas, que así non caio na tentación de ensinarllas a quen non as entenda…

Daquelas cartas tiro o que sigue:
-.-



Aquí, en Dar-Riffien, Ceuta. Tercio Duque de Alba. Eu, Xurxo de Jacob, nos meus cabales, ¡que iso creo!, veño de cometer unha gran mentira, a de dicirlles a meus pais, e por eles a tódolos meus veciños da Meda, que me sinto feliz por ser noivo da morte…, ¡xa que as vivas non me quixeron! Nin as mozas, nin os cregos…

De aquí en diante, cada vez que escriba á casa dicíndolles mentiras piadosas, para que non sufran por min, en vez de emborracharme, ou de darlle ao quif, como fan outros, voume desafogar escribindo segundas cartas, pois, aínda que ao de hoxe non teña a quen dirixilas, quen sabe se algún día terei fillos, e daquela, ¿que lles conto aos fillos se chego a esquecerme destas penalidades?

Certo é que isto ten que ir a mellor, pois a instrución é para cabalos, máis que para persoas, pero tamén o son as mallas, e non hai ano que non se poida con elas. Por algo na miña bisbarra se escapaban os mozos para América, embarcados, din que en alta mar, nesa Marola da Coruña, por se lles tocaba África. ¡Vaia dicires: por se lles tocaba…! Que eu saiba, o único que pode tocar é a lotería, e para iso si, e tan só si, se xoga.

Falando da lotería, que tamén a min me tocou, unha especie de reintegro: Resulta que temos un sarxento que procede de Alemaña… Aquí a procedencia escóndese, que nos chufan a todos, pois ata nos chaman…, ¡noivos!

Vouno copiar porque é unha das cousas que debo aprender, e prestáronme un papel que o pon. Copio:

Nadie en el Tercio sabía
quién era aquel legionario
tan audaz y temerario
que a la Legión se alistó.

Nadie sabía su historia,
más la Legión suponía
que un gran dolor le mordía
como un lobo, el corazón.

Más si alguno quien era le preguntaba
con dolor y rudeza le contestaba:

Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tan leal compañera.

Cuando más rudo era el fuego
y la pelea más fiera
defendiendo su Bandera
el legionario avanzó.

Y sin temer al empuje
del enemigo exaltado,
supo morir como un bravo
y la enseña rescató.

Y al regar con su sangre la tierra ardiente,
murmuró el legionario con voz doliente:

Soy un hombre a quien la suerte
hirió con zarpa de fiera;
soy un novio de la muerte
que va a unirse en lazo fuerte
con tal leal compañera.

Cuando, al fin le recogieron,
entre su pecho encontraron
una carta y un retrato
de una divina mujer.

Y aquella carta decía:
"...si algún día Dios te llama
para mí un puesto reclama
que buscarte pronto iré".

Y en el último beso que le enviaba
su postrera despedida le consagraba.

O Sarxento alemán nunca me arrestou, así que un día cargueime de valor, e, coma quen fala cun lobo, treméndome as pernas, pregunteille:

-¿Y luego, usted, mi Sargento, cómo es que nunca me arrestó, y eso que por veces pierdo el paso?

O sarxento miroume de arriba para abaixo, e de abaixo para arriba, e despois diso levoume á parte, a onde non puideran oírnos:

-Los alemanes tenemos una deuda con los judíos, así que no me agradezcas nada; tienes que agradecérselo a los tuyos.

-Señor, que yo no vengo de judíos…

-No hace falta que lo niegues, ni siquiera en la Legión, que bien lo proclama tu apellido.

E con iso explicoume que, apelidándome Jacob, aínda que eu non o saiba, veño de xudeus. Meu pai veu de Gondar, pero o del era do Corgo, así que, como non sexa que os Jacob do Corgo veñan desa raza? Non penso desenganalo, pois ninguén tira pedras ao seu tellado.

En fin, aínda que non me quixeron no Seminario, eu creo en Deus; en Deus, si, pero nos curas algo menos..., que non lles perdoo que me botasen de Mondoñedo! Que Deus me ampare. Amén.
-.-




Xurando a bandeira.

Ao sarxento chámanlle Von Papen, pero a saber se non é un disfrace, que aquí na Lexión todos estamos, e andamos, disfrazados: Uns, do nome ; e todos, de valentes. ¿Se tan valentes fósemos, para que tantas arengas? Eu mesmo, escribindo a meus pais, e mandándolles a miña fotografía xurando bandeira, redacteilles unha carta de auténtico autobombo. ¿Gustaríalles; ensinarán a miña foto? Miña nai, non, que non será capaz de ollar para min sen que se lles escapen as bágoas; e meu pai de seguro que vai dicir, dicir ou pensar: ¡Ese estúpido, berrando Viva Franco…; que Deus lle perdoe!

Volvendo ao caso do sarxento: Preguntoume se algunha vez gardara cabras, e eu, ¡inocente de min!, díxenlle que si. ¡Fíxena boa, pois, pola miña estatura, e afeito ás cabras, vanme destinar a Gastadores, que así terei que darlle as verzas á cabra dos desfiles! Sempre oín dicir que os galegos pensamos as cousas tres veces antes de contestar, pero vai ser certo que veño dos xudeus, que mataron a Cristo sen pensalo tres veces. ¡Que menos que pensar as cousas tres veces!

Hoxe, na xura, co Capelán arrimado á bandeira, tiven un mal pensamento, que ata non sei se será cousa de confesalo co propio Capelán: ¡Se non fose por aqueles cabritos de Mondoñedo tal día coma hoxe eu estaría de Páter, e de lexionarios os meus veciños! Como hai que perdoar para ser perdoado…, fareino!

Quedei coas ganas de dicirlle a miña nai que ensine a foto da xura ás veciñas, en particular ás que non me quixeron…; máis, para que? Como dixo o xitano, desde que a burra vai no po, xo burra, xo. Mirándome nese espello que temos para afeitarnos caín na conta da miña desgraza: ¡Medrei demasiado, e…, resulteilles pesado! ¡Pois, que se fodan, que por bo mozo vou ser Gastador, e se cadra, Cabo, aínda que o de “gastador” non sei a que vén, que o somos todos, que aínda non sei do primeiro que aforre un peso, e iso que temos unha paga que para si a quixesen aqueles que atizan na Meda aos fornos do cal!
-.-

Veño do monte El Hacho, a onde subín para contemplar España; Aquí din, a Península, pois Ceuta tamén é España. ¡Será, ho, será, pero é outra España, que non se parece en nada, e a Castroverde, menos! Subir ao Hacho lembroume, fíxome lembrar, as miñas subidas a Monciro…, ¡para ver Lugo! Lugo, tan meu, e tan distante; España, ou a Península, miña tamén, pero, ao igual que aquelas rapazas, que nin os beizos me deixaron bicarlles. Que lle aproveite a quen con elas case.

Na miña carta, na deles, na falsa, díxenlles que non hai mellor emprego có da Lexión, pois cobramos por danzar, só por marca-lo paso. Iso, hoxe, pero, mañá? Os mouros adúlannos…, porque tamén cobran, pero o que é amarnos…, se cadra menos aínda do que me pasou a min coas rapazas da Meda! ¡Malditas; co xeneroso que fun con elas, namorado de catro ou cinco, e de todas á vez, que iso si que é ter corazón, un corazón grandísimo, e non outros, que lles sobra cunha, cunha soa, que non lles dá para máis!

Falando de mouros: díxome o Von Papen que os musulmáns adoitan ter haréns en compensación pola cousa da carne, do jalufo, que llelo prohibe o Al Corán. Pícaro aquel Mahoma, que lles receitou o mellor. Tamén me dixo o sarxento que o seu Profeta ignoraba que os perigos do cocho estaban nas súas enfermidades, nas de daquela, pero que os veterinarios europeos acabaron con elas, a base de vacinas. ¡Deus, canto sabe este alemán; o que daría eu se o fixesen Alcalde de Castroverde: traballaría para el, de balde que fose!

Desde o Hacho vin como se achegaba o transbordador que vén de Alxeciras, e non resistín a tentación de baixar ata o porto para velo de cerca. Non lle puiden dar unha aperta porque é un barco grandísimo, que se así non fose… No seu ventre vin para aquí, eu, así que non podo menos que comparalo con miña nai: pobriña, que me pariu no monte, gardando nas ovellas, que seica me anticipei… Sempre fun así, un inquedo, e así me vai, que só valgo para dar os 160 pasos por minuto dos nosos desfiles. O sarxento, e non podo deixar de amentalo pola admiración que lle teño, díxonos que a lexión de Roma desfilaba a 100, que daquela lles parecía moito, e que se conservou ese dito de dicir, Ese vai a cen…, non polos autos, senón polos romanos. Falando dos romanos: Aquel Ciro tomou a Meda, pero ao de hoxe, un da Meda, servidor, vai a 160, así que me estou vingando deles!


Desfilando en Ceuta, coa cabrita.

Ai, mamaíña, canto daría por pousar a miña cabeza no teu colo, no teu regazo, cando volvemos da instrución, que a seguimos facendo incluso despois de xura-la bandeira. No teu mantelo teño secado a miña suor, ben veces, pero a bandeira non me sirve para iso…, que a poñen altísima, e cando a baixamos é con música, diante de todo o mundo, así que non a podo usar!

-.-

Hai unha gran diferenza entre as nosas mulleres e estas de África. As nosas se non ensinan máis é porque llelo impide o xustillo, ou iso penso, que sempre o pensei, pero estas de aquí envólvense nas súas toucas, tanto, que só deixan ve-los ollos, e para iso, como os teñen mouros, é coma quen mira para o fondo do pozo de Boudón.

Vén isto a conto do que lle pasou aquí a un compañeiro ourensán, que é de Ourense e mais non sabe afiar! Fai coma min, que se lle van os ollos detrás das mulleres, pero eu aprendín a desconfiar delas, que el, non. Subíamos para o cuartel despois de dar un paseo á tardiña, máis ben entre lusco e fusco, cando vimos unha silueta feminina, unha especie de anxo mouro, que levaba un cestiño na man. O meu compañeiro achegouse a ela, todo galante, ofrecéndose para levarlle o cesto. O que quería o pillabán era conquistala, achegarse, cheirarlle o perfume. Pero nisto, saídas non sei se do Ceo ou do inferno, apareceron catro xilabas, que nos deron escolta; ¡escolta fraterna! Dous agarráronme, un de cada brazo, para que non puidese axudarlle ao compañeiro; e os outros dous mazaron no ourensán, ben ás cheas como se facía cos mollos do centeo cando se mallaba a paus.

Naquela soidade, aínda que berrásemos, non había ninguén dos nosos ao redor. A brea foi curta pero intensa, e só rematou cando os zurrantes colleron a morita no medio e largáronse con ela; cando ían lonxe, os meus soltáronme e botaron a correr tras dos outros. A todo isto pechou a noite, así que nin puidemos saber por onde se foron.

Chegamos derreados ao cuartel e eu aconselleille ao ourensán que cerrase o pico, que non dese parte, que nin probas tiñamos, e ían pensar os xefes que nos leáramos nós, nós mesmos, e que lles botabamos a culpa aos mouros. ¡Nada, sufrir, e calar!

Ao día seguinte, máis instrución! O ourensán, cando nos deron o, Romper filas, Ar, veu para xunto de min cantaruxando, Soy un valiente legionario… Eu respondinlle: O que somos é unha merda de lexionarios, que nin defendernos sabemos. Compre apuntarnos no ximnasio a iso que chaman loita libre…, e do que non, adeus mozas, sexan brancas ou mouras!
-.-

As cousas deste mundo só as entende Deus: En Castroverde, a pouco que se armase unha trafulca, fose nas festas ou na feira, deseguida saían da taberna os Gardas para meter no calabozo tanto aos pegóns coma aos pegados, e aquí, por apuntarnos no ximnasio ás clases de loita libre, vai o sarxento Von Papen, e felicítanos! Máis que felicitarnos, que nos convidou a whisky no bar dos suboficiais.

A sorpresa foi dobre, que o vimos no ximnasio ensinando…, ¡judo!

-¿Usted, aquí, y de profesor de esto tan difícil?

-Me lo enseñaron los japoneses, cuando se llevaban bien con los alemanes…; ¡gestern!

-Perdone; qué dijo? –Atrevinme a preguntarlle.

-He dicho, ayer, o sea, en tiempo pasado, ¡gestern!, cuando empezó la conflagración…; ¡pero eso no te importa!

Dada a confianza que xa levabamos, atrevinme a insistir:

-Eso suyo, ese idioma, es muy difícil, tanto como el judo?

-Para un legionario no puede haber cosa difícil, tanto en la paz como en la guerra!

Como me viu coa boca aberta, atentiño coma un neno da escola, que supoño que por iso foi, preguntoume:

-Te gustaría estudiar alemán? Venga, no te cortes!

Fun pelota, e supoño que o fixen por primeira vez na vida:

-Señor, ya que es difícil, sí!

-Yo te lo enseñaré, pero tendrá que ser cuando no tengamos servicio, ni tu ni yo. ¿Conforme? ¿Einig?

-Señor, conforme, y tamén agradecido. –Para demostrarllo, cadreime e din un taconazo que se oíu en todo o ximnasio.

Mira ti por onde, para unha vez que tiven a sorte dunha cousa boa, a sorte de que me regalase alguén, algo, non llo podo dicir a meus pais, pois, de facelo, o primeiro que se lles pasará pola cabeza é que estou tramando irme para Alemaña; despois da licenza, por suposto, e sería tanto como matalos: Un fillo único, que o botan do seminario, que o refusan as morgadas, que se vai á Lexión, e que remata de compadreo cos alemáns…, ¡apaga, que nos vamos!
-.-
Aquí estou, aquí sigo, dándolle ao meu, ao mein Buch Deutsch, que se desta vez non toleo, xa non o farei nunca!

Cando volva para a Meda, dentro de tres anos, licenciado da Lexión, se aínda queda algunha solteira heilles falar en alemán, pois, como ás mulleres lles gustan as cousas raras, igual daquela me fan caso. Heilles conxugar o verbo amar desta maneira: ich liebe, du liebst, er/sie/es liebt, wir lieben, ihr liebt, sie lieben. Vaime pasar como ocorreu cos que viñan ricos de América, ou o aparentaban, que se lles apegaban as mozas, como moscas no mel!

Non hai mellor droga, non hai mellor hachís, que isto dos idiomas: tamén nos tolea, pero serve para algo, aínda que só sexa para fardar de listo. Coido que o Von Papen ten comigo a paciencia que ten porque lle serve de lembranza da súa xente e do seu país. Cadora collemos máis confianza, aínda que con moito respecto pola miña parte, que non é para menos. Hoxe sorprendeume de mala maneira:

-Yo conozco tu tierra…

-Señor, a Castroverde tienen ido maragatos, pero lo que es alemanes…; eso sería en Lugo!

-En Lugo, si, concretamente en Tierra Llana, que instalamos allí un observatorio, un repetidor, una torre de radio, cosas de esas. El sitio se llamaba…, Arneiro, creo; cerca de Villalba! Las ideó un colega mío, un tal Ernst Kramer… ¿Te suena?

-Lo de Arneiro, sí señor, pero eso de Kramer…, Kramer…   

-Pero no sólo pusimos torres sino que hicimos levantamientos topográficos por si…, por si teníamos que ocupar España, y mira tú por donde, ahora, yo estoy defendiendo a España; pero esto es un secreto, así que, cuando te vayas de la lengua, al día siguiente te mato, y digo que fue en defensa propia.

Dinlle outro taconazo, deses de regulamento, que na Lexión é o mellor dos xuramentos.
-.-

Hoxe non sei que poñer; non sei se estou no inferno, ou se veño del. O que está no Ceo é meu pai, que me puxo un telegrama o Cura da Meda para dicirme que morreu coma un santiño, cun crucifixo nas mans, arrepentido das súas faltas, daqueles comportamentos que lle impediron ao seu fillo chegar a Cura; deixoulle encargado que non se cansase de repetirme que quere que os seus netos vaian ao seminario, que me castigará desde o Ceo se tal non fago.

Non me dixeran, para tranquilidade miña, que se lle declarara un cáncer, que lle roía o ventre, e que o levou en cuestión de meses. O Crego tamén me dixo que vai protexer a miña nai, e para iso que a recolle de Ama súa, aínda que xa ten outra, dúas velliñas para coidar do Párroco, aínda que será máis certo dicir que el coidará das dúas, de esgotadas que están.

¡Ai, Deus, agora si que son noivo da morte, un morto en vida! ¿Terei forzas para non desmaiarme nas gardas, para resistilas a pé firme? Teño que sacar forzas de fraqueza aínda que só sexa polo ben de miña nai, que lle acelerarei a súa morte se chegan a poñerlle un telegrama do estilo do que eu recibín.

Demoraron o enterro tres días, para que non lles faltase, pero sobrou un porque aquí na Lexión son máis humanos do que pensa a xente, que me relevaron da garda ao instante, e o propio Sarxento ordenoulle ao ourensán que me acompañase ao transbordador, e me quitase billete de ida e volta por conta do Exército. ¡Non todo é pola Patria, que tamén a Patria fixo algo por min!

Fíxoo a Patria, estao facendo, pero máis lle debo ao Cura de Meda, que tanto se doeu dun xurador, dun pecador. Claro que só era pecador para Deus, pois comigo bo pai foi, mellor do que eu son fillo, pois el abandonoume por unha enfermidade, mentres eu o fixen por un capricho, por uns desaires, primeiro do Seminario, e despois, daquelas rapazas. Por certo, unhas cantas mandáronme cartas de pésame, que alguén lles deu o aderezo, e nelas puxéronme apertas, doéndose da miña dor; ¡condenadas, que, se mas desen cando a min me apetecía, nunca en África acabaría, salvo que me tocase pola quinta!
-.-

Teño o papel diante, e ardo en desexos de escribir, pero non me baixan as ideas. Puxen “ideas”, pero é que nin ideas teño. ¡Deus, que lle pasa ao meu cerebro, que se baleirou de socato?

A tal momento máis que lexionario teño a sensación de ser paracaidista: baixando, baixando, e non dou chegado á terra! Na terra, na miña, que esta éme allea, deixei a meu pai; o seu corpo, pois a alma, entre o seu arrepentimento e mailas misas que lle dedicou o Cura da Meda, seguro que está no Ceo. Isto foi un milagre, co ateo que se facía. Desde agora xa sei que non hai ateos máis que de presunción; chuletas eles, que, levados polo demo, enganados polo demo, téñense por deuses, cando realmente o que son é covardes, que non se atreven a botar ao demo fóra dos seus pensamentos. Algo así me pasa a min a tal momento, que non boto fóra de min esta pena, cando, de feito, o que tiña que estar é ben ledo de ter a meu pai convertido, da noite para a mañá; noite foi a súa vida, pero xa lle amenceu; ¡seguro que si!

Á pluma baixoume a lembranza de meu pai, pero a miña preocupación a tal momento debe ser miña nai: ¡A muller dun ateo participando no chocolate do Cura da Meda! ¡Eu coidando da Patria, e o Cura, de miña nai! Deus lle dea unha condecoración, que tanto a merece; e a min? ¡A min a cruz de levar con paciencia estres dous anos que me quedan de..., de desterro! Voluntario, si, pero desterro tamén, pois aquí onde estou empeza o deserto, particularmente o meu!

¿Cabe deserto meirande que o de estar rodeado de compañeiros que só pensan en marca-lo paso? Se teñen outros pensamentos non o din, que ben poucos me deron o pésame polo de meu pai; puxen, “pésame”, pero debera dicir, felicitación..., ¡xa que somos os noivos da morte!

¡Que diferencia coa aldea: alí tiñamos máis..., vou poñer, máis comunicabilidade; sendo poucos, máis sociedade! Teñen as súas desgrazas, as súas penas, os seus traballos, pero deseguida lles petan á porta para sentarse con eles cabe da lareira, xunto, diante, do lume, e danse calor, uns aos outros; ¡calor de corazón, e non só do lume!

¡Canto boto en falta aqueles veciños, e non só aos da Meda, senón, e tamén, aos de Córneas, Vilafrío, Barredo... Esas rapazas que me escribiron...; e aquí, ata as moritas foxen de nós, que ben saben que con elas non imos casar!

¿Casar? ¡Ai, Deus, para que casaría miña nai, que agora ten dous polos que chorar: o home e mailo fillo, ámbolos dous ausentes! Minto, pois será máis certo que nos ten, a todas horas, no seu colo, xunto do corazón.

Non podo desertar, Deus me libre de tal, pero coa imaxinación, cando facemos instrución, todo se me figura que estou correndo cara á Meda..., para beber na fonte dos namoros, e de paso, darlle as grazas ao Cura, e unha aperta a miña nai!



Fonte dos Namoros, na Meda,
coas augas baixas.

Agora sei para que nos pasan as desgracias: ¡para cambiar de pensamentos, para quita-los fumes das nosas cabezas afumadas, atidas a un lume de leña verde, que non é axeitada para as almas, e nin case para os corpos!
-.-

Esta ferida non cura, e mais non é de bala, que mellor prefería un quilo de metralla. Aínda non lle levei a carta ao noso carteiro porque igual volvo a ela desde que me serene un pouquiño, se é que o consigo. ¡Deus, que difícil é escribirlle a unha nai viúva; nunca por peores transos pasei!

Chegoume a hora de comprender o daquelas mulleres do meu país ás que eu chamaba choromiqueiras porque se lles viñan as bágoas cada vez que mencionaban aos fillos que tiñan en América; e eu dicíalles, -Chore polo que ten na casa, que os de América nin se acordan de nós, de ricos que están! ¡Que salvaxada a miña, e que ben nos fai Deus dándonos estas probas para abrirnos os ollos! Con tanta emigración, fillos en África, e cousas así, en Galicia non facía falta que chovese para que os ríos levasen auga: auga das bágoas!

Tíñalles xenreira aos curas por aquilo de non aceptarme no seminario, pero de aquí en diante, co meu agradecemento polo da Meda, estou obrigado a arrepentirme do outro asunto. E ata o comprendo pois se cadra tiñan medo de que, cos malos exemplos de meu pai, saíse un mal crego, sendo que daquela había dabondo onde escoller.

Teño que volver a xunto de Von Papen para que siga dándome esas clases de alemán, pois non hai peor soidade cá dun desocupado; as mans baleiras, ou a cabeza baleira, sempre se van ao malo, ao peor, e nun país de folgazáns as silveiras e as malas ideas atrancan os camiños.
-.-




Hoxe, domingo, estiven arriba, no Hacho..., chorando! Din cun curro discreto, onde ninguén me vía, salvo Deus do Ceo, e alí, cos ollos ao Norte, que se me escapaban en dirección á Península, canseime de bagoar. De bagoar sen por iso deixar de espreitar, pois, se me vían, se algún militar me vía chorar..., arresto ao noivo da morte, por chorar a seu pai!

¿Noivo da morte? ¡Eu, si, pero ela, miña, non, nunca, que iso é puro lirismo marcial! Os lexionarios, agás acaso Millán Astray, non somos necrófilos; heroes, se fai falta, si, pero necrófilos, non, nunca..., salvo, quizais, algún dexenerado, que os hai en todas partes!

Se teño que matar en lexítima defensa, fareino, pero desde agora sei o que doen as ausencias, e máis aínda se son anticipadas, precoces. ¿Que nos chama Deus? ¡Está no seu dereito: El é o Xefe Supremo! Pero un irmán, desfacerse de seu irmán? ¡Iso..., para Caín!

Outro, nas miñas circunstancias, podendo, drogaríase, pois o kif aquí é barato, e abunda, pero eu son da vaca leiteira, que con elas me criei. ¡Serei un touro bravo, sereino, pero non penso escornarme a min mesmo! ¡Resistirei!

Desde aquilo do Seminario pasei anos esquecéndome do Ceo, así que o Xefe non tivo máis remedio que tirarme das orellas..., para espertarme desta amnesia!
-.-

Miña querida cabra, miña compañeira dos desfiles, e dos aplausos, a falta dun muro para as lamentacións, como seica teñen os meus parentes de Xerusalén, vou botar man deste papel para desafogarme contigo.

Certo é que aló en Madrid, nese desfile da Vitoria, ¡da vitoria pírrica, da vitoria dos mortos, daqueles que morreron para que os ricos se fixesen máis ricos, como ben claro o dixo esa Excelencia que temos no Pardo, e díxoo nada menos que en Lugo, unha das provincias que máis responsos lles dedicou, polos mortos que deu, que aportou! Ata fomos ovacionados, pero iso son ouropeis, glorias teatrais efémeras porque o noso vai en declive. Direiche, miña cabra, cabra da miña Bandeira: Xa se viu na última guerra, na Mundial, que as baionetas ceden paso á morte mecanicista, ás armas que se lanzan sen dá-la cara. O noso entusiasma, pero, como espectáculo, pois ninguén quixese ternos por diante nas distancias curtas. Din que somos un mal necesario, pero eu engadiría que iso hai que conxugalo en pretérito, ou como din os alemáns, en vergangen.

Seguiremos facendo instrución, seguiremos a 160 pasos por minuto, pero todo iso con miras á galería, que ben penso que os nosos xefes van imitar ao Von Papen, niso do judo, e en tantas cousas, defensivas máis que ofensivas. A guerra futura será dos enxeñeiros, ou non será.

Déronnos un permisiño. De postos en Madrid, a medio camiño do meu Castroverde, aqueles aplausos dos miróns, deses espectadores que queren touros, ¡pero eles subidos ás gradas! non foron suficientes para quitarme da cabeza a miña febre de darlle unha aperta á miña nai. Co pai teño a vantaxe de que lle podo rezar en todo momento, en tódolos sitios, parado ou desfilando, en Ceuta ou en Madrid. ¡Canto daría por unha semana de liberdade, despois daqueles aplausos; pero tiven que conformarme con tres días na Meda! Non hai nada como pasa-lo Estreito, e xa non digamos o océano Atlántico, para valorar o terruño. Sempre me dixeron que as leiras, de caras, estaban polas nubes; ¡máis tiñan que estar polo que valen, e non só polas colleitas, senón, e máis ben, polo regadío que levan recibido coa suor dos nosos proxenitores! Non hai cacho de terra labrada que non sexa un cemiterio de afáns, de afáns e de esperanzas. ¡Deus llelo pague aos nosos entregos! ¡Amén!
-.-
 
Parénteses

Como “herdeiro” do Xurxo, testamenteiro destas cartas súas, íntimas, inéditas, secretas, a min encomendadas, voume permitir unha paréntese porque as que seguen, un montón delas, que xa non son intimistas senón máis ben anecdóticas, de episodios cuarteleiros, que non lle resultarán comprensibles a certos lectores, en particular a estes rapaces que non fixeron servizo militar; iso, dunha parte, e doutra que comezou a intercalar frases en alemán, acaso como prácticas, como exercicios das súas clases, in crescendo, de tal xeito que as últimas tería que traducilas pois están enteiramente en alemán, e xa se sabe que as traducións nunca poden ser perfectas dados os matices das falas, que se intensifican no plano emotivo segundo as inflexións que se lle dean á voz, cousa imposible na escrita.

A que sigue, e mailas posteriores, si que as recollo porque nelas volveu á súa lingua materna, ao seu estilo persoal. Son estas:


En Dar Riffien

¡Éramos poucos e pariu a avoa! Quedei sen tabaco, e sen alcohol; quedei sen recreo, pois ascenderon a Brigada ao Von Papen; síntoo por min, pero el tíñao merecido, e así o felicitei, de corazón. Agora, de Brigada, encargado da oficina da compañía, ten tarefas de sobra, así que as miñas clases…, sine die! Máis orfo puiden quedar, que ben cerca o teño, aínda que só sexa para pedirlle algún que outro consello, e logo que o idioma, segundo o profesor, só me falta practicalo en terra de alemáns, pero estamos en Dar Riffien!

¿A que me vou dedicar, no sucesivo? ¡A vicios, non, coa axuda de Deus! Seica se pode facer o Bacharelato por libre, así que vou pedir permiso para facelo, aínda que só sexa para non retroceder. Cando os tempos avanzan, á xente que se queda quéda, estática, o mundo pásalles diante, recúan!

Como non tiven, nin quixen, permisos desde a morte de meu pai, vouno pedir agora, que non aguanto máis sen ver a miña nai. Igual fago mal, que ela estaría máis serena sen verme que abrazándome só uns días para ter que despedirme outra vez. ¡Estes tres anos da firma, que longos se me fan!
-.-

Teño unha dúbida que vai acabar comigo, que me fai latexar o corazón, pero non a cento sesenta pasos, senón a mil por minuto. ¿Foi Deus, foi o diabro; quen me soprou     para que pedise este permiso? Se seguise aquí, todo se me fai que miña nai seguiría viva. ¿Levoume Deus para darlle a satisfacción de verme, e así levarlle novas frescas a meu pai, ao seu marido? ¿Foi o diabro que se valeu de min, do propio fillo, para achegarlle a morte? Por veces apetéceme consultarllo ao Capelán, pero, que sabe un Páter de cousas de fillos, se nunca os tivo!

Xa ao primeiro domingo que pasei na Meda, por certo que na casa do Cura pois a nosa está desértica, descantiá, pediulle ao Párroco que nos confesase, aos dous, para facer xuntos a comuñón, eu na igrexa e ela na propia cama, que xa levaba días sen erguerse, atendida pola outra Ama, que tamén é vella, pero resiste mellor. ¡Vantaxes do seu celibato, seguramente! Daquela non pensei mal, mais era para facelo, que tiña moito de despedida.

Á semana seguinte veulle Queimadelos, o médico de Castroverde, e canto nos dixo foi que o único que podíamos facer por ela era darlle afecto, pois os medicamentos non lle funcionaban. Como o último que se perde é a esperanza, na hora en que a perdín o campaneiro tocou a morto, un adeus definitivo, aínda que temporal, que no Ceo a teño; ¡meus pais, outra vez xuntos, e desta, definitivamente! Cemiterio da Meda, que o teño na cabeza, e no peito tamén, ¿ou de que son estes latexos cardíacos?

O Cura aconselloume volver para África; canto antes, mellor, sen esgotar o permiso, coidando que aquí estaría máis ocupado, e por tanto, aliviado. Fíxenlle caso, pero quedáronme dúbidas diso; diso, e tamén de se un fillo único debe arredarse de seus pais, simplemente polo encaprichamento duns desaires, dunha vaidade mal entendida. ¡E eu, que me tiña por listo!

¿Que fago agora? Mellor será optar polo que tiña pensado, eses libros do Bacharelato, pois só coa instrución, coas marchas, coas manobras, estes pesadelos non se me irán da cabeza, e xa non me dea por facer unha toleada. ¡Se al menos tivese unha rapaza que consolase en min…, pero as mouras non queren lexionarios, salvo esas de mal vivir, e das outras, das nosas, tal que as fillas dos oficiais…, esas queren estrelas, estrelas no puño, e non cabaleiros lexionarios, sen terras, sen oficio, sen por vir, que hoxe están, e mañá se van!
-.-

¡Adeus ríos, adeus fontes…, adeus Monciro! ¿Para que volver á Meda se as miñas terras están a monte, a casiña caendo, e eu sen oficio nin beneficio…? O único importante son as miñas lembranzas, e para iso sempre as levo comigo, sempre! ¿Os meus defuntos? ¡Tamén comigo: o recordo dos bos momentos, na miña cabeza; e nos beizos, de cando en vez, unha oración, pedindo por eles, pero máis aínda pregándolles o su perdón para este fillo que aprendeu a selo precisamente desde que se foron, que antes, non!

Teño un desgusto a maiores, ¡o que me faltaba!, que estiven arrestado, no calabozo, corte de pelo incluído, por un roubo que non fixen, por un roubo que non evitei. Resulta que o Capitán Gumbao, que é amigo do Director dun Banco de aquí de Ceuta, prestoulles o seu asistente para que lles levase un pedido deste economato, no que estou destinado desde fai un mes. O rapaz, que nin sei de onde é, nin sabelo quero, pois ata ignoro o seu nome, pero si sabía del que lle daba á droga, andou por aquí, polo Economato, coa folla do pedido. A segunda parte foi que a muller dese señor do Banco díxolle a Gumbao que como era posible que baixase tanto de prezo o xamón, máxime sendo de Guijuelo, unha procedencia acreditada. O Capitán mosqueouse, e veu por aquí, descubrindo que o tal xamón non pasara pola caixa, que fora roubado, diante das miñas narices, polo propio asistente. ¡Para droga, por suposto, e como non sabía o prezo, díxolle á señora o que lle pareceu!

Eu nada vira, ¡Deus me libre!, pero castigáronme precisamente por iso, por non abri-los ollos, por un descoido, que me resulta lóxico tal e como teño a cabeza estes días, pero…, no Exército non hai peros, nin peros nin dores de cabeza! Quérennos perfectos, e hai que selo, queiras ou non, podas ou non!
-.-

Uns cantos presentáronse ao curso para Cabos, e chéirame que algún faino coa intención de reenganchar. ¿Reenganchar, de Cabo…? Meu pai, que foi Cabo na súa quinta, aló no Ferrol, sempre dicía que iso de ser Cabo quere dicir.., estar cabo dos outros, pois de Sarxento para abaixo son simplemente Clases de Tropa!

¿Eu, que; que farei da miña vida, pois en algo terei que pensar agora que estou a menos dun ano da licenza! ¿Que sei facer? Na aldea fixen de todo, como bo aldeán, pero de todo sen oficio, sen especializarme; ¡tan pouco sei, que nin zocas sei facer!

Cando o de miña nai, que lle falei ao Párroco de vender a casiña e mailas fincas, deume dúas razóns para non facelo: Unha, que ningunha árbore deixa arrincar as súas raiceiras en tanto non lle sequen; e a outra que, de presente, acaso por envexa dos minorazos que emigraron, os morgados están facendo outro tanto; que nin os prados se venden pois os que se quedan prefiren facer pasteiros nas bouzas de secaño, que lles dan menos traballo. Cando volvan, que volverán, e volverán con cartos, pero, e namentres, de que vivo, de que como?

Estes días volveume á cabeza a idea de malvender na Meda e poñer unha abacería en Castroverde, coa practica que estou collendo neste Economato, mais, se todos, ou moitos, emigran, a quen lle vendo? Aló na aldea dicíase que había xente tan vendona que eran capaces de venderlle a alma ao diabro. ¡Xa; pero a miña non a vai querer, que xa conta con ela, repudiado dun Seminario…!

Do Seminario o que me saíu ben foi que aquel latín cotián; agora, no Bacharelato, servirame para un aprobado con só repasar as declinacións. ¡Non todo se perdeu! Poñéndome serio: ¿a quen lle pregunto? Aquí o único que me aprecia de verdade é o Von Papen, pero ese, aínda que andou por Lugo, que sabe das cousas do Lugo actual? Por outra banda, o Capelán, que tamén me levo con el, é andaluz! ¿Que me recomende para Andalucía, tal que para recoller olivas? Daquela prefiro soutar castañas. ¡Deus, acórdate deste fillo pródigo, tan pródigo que xa non teño pai, nin pai nin nai, nin a onde volver!
-.-

¡Nin cavando suei tanto! Non por fóra, senón por dentro, pois levo unha vida que cansaría a tres mozos que non lle puxesen a miña vontade. Por estar no Economato do único que me libro é das gardas; e despois, este Bacharelato que se me meteu na cabeza…

Non me puiden matricular para o Nocturno por culpa das miñas obrigas cuarteleiras, e menos mal que alguén me botou un mendo. Despois de todo teño sorte, que Deus vaime tirando da corda pero non me afoga, que sempre atopei un cireneo. Oíume as lamentacións que se me escaparon de que tanto me esixise a Patria sen darme a ocasión de exercita-la mente, que me ía quedar sen unha segunda oportunidade de desasnarme un pouco, nestes tempos en que ata os mouros estudian á conta de España, o propio Sarxento do Economato, un tío ao que xa lle notara unha preparación inusual para o seu grado, chamoume á parte. Por certo, que me falou en galego, porque o é, pero só o fai cando estamos a soas.

-¿Ti, que es, un noivo da vida, ou un noivo da morte?

-¡Máis ben o segundo, pero, se me vai arrestar polo que dixen, fágao xa, que tanto me dá vivir como morrer…, en vista da miña sorte, que nin dicir podo o que penso!

-Iso de  morrer é moi grave… Vouche dicir o que a ninguén dixen…; minto, pois ao Páter díxenllo. Pero tes que xurarme, poñendo os dedos en cruz, como facemos en Galicia, que non me descubrirás aínda que te esfolen vivo. Tanto me roe o meu segredo, que ata me parece que só aliviarei se llo digo a un compañeiro comprensivo, comprensivo e sufrinte, como me parece que es ti.

-¿Estou cumprindo o xuramento que lle fixen á bandeira, non si? ¡Daquela, aquí me ten, aínda que, para darlle consellos a vostede, pouca cousa son!

-Eu son Mestre, Mestre Nacional…

-¿Vostede; e veuse para a Lexión, coa falta que hai deles?

-Non vin, botáronme para aquí…, as mulleres, que ata non sei se a ti che pasaría algo parecido! O Mestre Donlebún emperrouse en ser o galo da miña aldea, pero un primo meu tamén se emperrou pola filla do Médico. Como daquela, despois da guerra, había tantos desaparecidos,  tiven a mala idea de facelo desaparecer: Mateino nunha corredoira, dun testarazo que lle din na caluga, cunha estaca, pois os tiros oiríanse… Arrastreino a un lado, tras duns fentos, e fun pola egua da miña casa. Cargueino atravesado na besta e leveino a unha calandreira que había a poucos metros da corredoira. Eu planeara ben, pero os Gardas están afeitos a seguir os rastros, así que, polas ferraduras da miña egua, descubriron a empanada. Eu, que me escondera nas proximidades, nun punto desde o que vía aos Gardas, ao decatarme de que reconstruíran o caso, que incluso os vin chamar a veciños para retirar o cadáver, coa mesma egua planteime en Lugo, onde tiña a meu padriño, que era Avogado. Sen case explicarlle a situación colleume de brazo e levoume á estación, índonos, ámbolos dous, para Madrid, onde me levou ao Banderín de Enganche da Lexión.

Instintivamente, sen pensalo, abraceino; efusivamente; ¡abracei ao Sarxento! Cousa que debeu tomar como comprensión e afecto, polo que me dixo a continuación:

-O Bacharelato valo facer, ou polo menos, comezalo, que che vou dar clases, eu mesmo. No seu momento vaste matricular de primeiro e de segundo…, por libre! Para xuño. Despois veremos se resistes facer terceiro, para setembro.

Dinlle un taconazo dos de regulamento. O que teño que facer agora é esconder este papel no meu taquillón, pois sería un maldito se por esta manía de escribilo todo lle pasase algo ao meu Sarxento. A inmediata sería pegarme un tiro, eu mesmo, a min mesmo…, antes de que o Donlebún me tire polo acantilado, que aquí non hai calandreiras!
-.-

¡Estou pouco menos ledo que se me ordenasen de Cura! Aprobei terceiro de Bacharel, licenciáronme antonte, e…, veño de empregarme!  Isto de agora é tan importante que tamén o vou apuntar…, por se algún día teño a quen contarllo!

Se hai milagres, este foi un; o que non sei é a quen llo debo: se exclusivamente ao Brigada Von Papen, ou a meus pais que me puxeron nas súas mans, desde o Ceo. Cando lle dixen que se me acababa o prazo, pero que estaba na agonía, que non tiña oficio nin beneficio, díxome:

-¿Olvidaste el alemán?

-¡Nein, mein Herr!

-Vuelve cuando te den la cartilla con la licencia. Y ahora déjame, que tengo que hacer una llamada.

 ¡Volvín, de inmediato; vaia se volvín!

-¡A sus órdenes, mi Brigada!

-¿Tienes la licencia?

-¡Si, señor, aquí está!

-Pues págate una fonda, hasta el domingo, que ese día tienes que ir conmigo a Tánger.

Nin lle preguntei a que, nin para que, de tanta fe que teño no alemán. De chegados a Tánger entramos nun hotel deses de desmaiarte polo luxo que alí tiñan. O Brigada, que aínda non me dera ningunha explicación, nin eu lla pedira, mandoume sentar nunha daquelas butacas Chester do vestíbulo, e el subiu no ascensor, para baixar aos poucos cun señor elegantísimo:

-Herr Glatt, aquí le tiene, que no sólo es corpulento, y culto, sino que domina todo tipo de artes marciales. ¡La Legión acaba de perder un buen legionario!

O señor miroume como un lobo a unha ovella; ou, polo menos, esa foi a sensación que tiven.

-Wie heissen Sie?

-A sus órdenes, mein Herr! Me llaman Jorge…

-Ni que fueses inglés! –Díxome o señor aquel, para seguir, aínda que agora en perfecto castelán:

-Soy Glatt, Herr Glatt, y aquí el amigo Von Papen me dijo que buscas un empleo. Yo soy hombre de negocios, aviones, y todo eso; ¿aceptarías ser mi Wachmann?

-Lo que usted mande, mein Herr!

-Cuando no viajemos, guardarás mi casa, en Berna, Suíza!

-Lo que usted mande, mein Herr! -Que non me atrevín a dicirlle outra cousa, e menos a preguntarlle canto me ía pagar.

-¿Habéis traído su equipaje?

-Sí, señor, le tengo aquí, todo en esta maleta, que ya estoy licenciado…

Metendo man na súa sobaqueira retirou unha automática, unha Luger Parabellum, co seguro posto, e deuma, engadindo que xa me daría a sobaqueira, noutro momento.



Despois diso ordenoulle ao conserxe que me asignase unha habitación, e aquí estou, nela, escribindo esta última anotación, pois mañá mesmo saímos para Berna, ¡no propio avión de Herr Glatt! Meu querido, meu inesquecible Von Papen, que Deus cho pague, pois eu, nin caéndome a lotería!


-.-

Querido lector, que opinión vas tendo do amigo Xurxo? ¡Eu, pola miña parte, do mellor; da Meda tiña que ser, que ata me fai evocar aqueles defensores do Medullius! Cando volveu polo Banco, que agora vén menos, entretido como está na mestría das súas obras, o primeiro que lle dixen foi:

-A túa historia de África xa a sei, que a relín tres veces, e séntome incapaz de distinguir se a lin ou a soñei… ¡Cousa tal! Pero iso intrigoume para coñecer as túas andanzas por Suíza, as sucesivas, que nos teus papeis dis que te fuches de gardacostas daquel…, daquel Herr Glatt, ese dos avións, e a min dixérasme que estiveches nunhas obras, lousando, ou tanto así!

-Falaremos diso cando vaia pola túa casa, e mellor se me invitas un domingo, pois as miñas aventuras son longas, de vivilas pero tamén para contalas. Se non chega cun festivo, iremos pouco a pouco, ata que me digades, a túa señora e máis ti, que xa está ben de aventuras, pois as miñas avultan máis cás do Quijote!

-¿Un domingo…? Precisamente este, este domingo, non estamos, que imos a Castroverde, que teño que arranxar un asuntiño dunhas leiras que comprei…, en Montecubeiro!

-¿Compraches leiras? ¡Ai, ho, se che valesen as que aínda teño na Meda…?

-¿Non vendiches?

-Nin vendín, nin vendo, que para malvendelas, regáloas! A casiña seica está derruída, e as leiras…, xa nin saberei cales son!

-¿Terás os papeis do Catastro…?

-¡Iso, si, e algo de contribución tamén pago, pois cando me amañaron a Sucesión de miña nai, que se ocupou diso o Párroco, encargueille que me abrise unha conta en Lugo, para os recibos, e de cando en vez mandei algo, pouco, con tal de que non devolvesen os recibos!

-Se te levo connosco a Castroverde, que alí, en cinco minutos falo co señor das leiras, e despois quedo libre, comemos o polbo, e á volta vimos pola Meda…

-¿Pola Meda, desde Castroverde…?

-Iso dixen.

-¡Ai, Deus, que non o vou resistir! Acéptoche encantado, pero cunha condición: Que me prometas non presentarme a ninguén, nin en Castroverde nin na Meda, e como estou tan vello e tan canoso, xa ninguén se acordará de min! ¡De ti depende que non me volva tolo, que ata non sei se te poñerei nun apuro, que igual non o resisto!

-¿O que, o polbo, ou a emoción?

-¡Por favor, déixate de bromas, que ti tamén andaches polo mundo, e supoño que algo sabes diso, da emoción de volver…; como dicía aquel ourensán da Lexión, Ao escenario das miñas xestas infantís!

-¿Xestas? ¡Tera-las nas túas leiras!

-Ben sabes que falo das outras.

Fomos, a miña dona, eu, e mailo Xurxo, pois os meus fillos ían en sendas viaxes de fin de Curso. En canto ao das emocións haberá que referilo con parsimonia, que non houbo desmaios pero pouco faltou.
-.-

En Guitiriz saínme da autovía, e pasamos á Vila, ¡que non merece esquecela!

-¿Chacho, non te meterás pola estrada vella, que sendo boa non é comparable?

-Tranquilo, Xurxo, que che vou demostrar que estes de Guitiriz son capaces de facer, do millo, tartas. ¡Bocatto di Cardinali!

Abastecidos na “Esquina”, fresquiñas, e aínda quentes, acabadas de sacar do forno, virei á dereita, saíndome da N-VI.

-Pero ti..., xa tordeas, e iso que aínda non lle probamos o viño á pulpeira?

-Estou escribindo, co voante, a túa biografía, pero en sentido inverso: Acabamos de saír de Suíza, célebre tamén pola súa pastelería, “suízos” e todo iso. Así que agora, ¡outro paso atrás!

-¡Xa! Pero non temos aqueles avións de Herr Glatt!

-A Ceuta tamén se pode ir en auto, barco en medio!

Xurxo, ao meu lado, na dianteira, seguro que abriu uns ollazos dunha cuarta, pero non llos puiden ver, atento ao voante:



-¡Inch Allah! Sempre te tiven por verdadeiro, pero desde hoxe, máis aínda! ¡Xa o creo que estamos en Septa...; o que  non vexo son mouros...; ¿será que aquí, coma en África, madrugan pouco?

-Xurxo, ¡mal podes velos, pois arestora aínda están deitados..., coas virxes do Sétimo! Estes de aquí son “reconquistadores”, estes si, que os trouxo don Hermenegildo para que reconquistasen España, comezando por Covadonga. Nos nosos libros fálase de Pelayo, de Covadonga, da Reconquista... ¡Mentira, mentira de incultos, pois o de Pelaio foi Conquista, e o de Franco, cos seus Regulares, esa si que foi Re-conquista!

-¡Déixasme abraiado!

Xurxo, abraiado, e a miña dona partíndose de risa; supoño que pola sorpresa do Xurxo. Expliqueille:

-Mira, ho, de tanto cariño que lles tiña don Hermenegildo, aos nosos deixábaos en Asturias, nas cunetas, e aos mouros púxolles hospital, aquí en Guitiriz, lonxe dos perigos da guerra. Máis é, que para telos máis cerca do seu Alá, puxo aos cristiáns, ¡que non aos musulmáns!, a paredar, a paredar nesta mesquita, nesta que tes diante dos ollos! Do outro Paio din que era o Comes, o Conde, de Castroverde, pero, de Franco? A Franco o que lle desexo é que os seus mouros compartan con el esas virxes do Sétimo, pois, co efeminado que era, purgatorio meirande que darlles atención ás sete virxes...!

Despois daquelas risas, conmemorativas dunha traxedia, volvemos a enfiar a agulla da A-6, rumbo ao noso Castroverde, que ese si que está sen conquistar! 



Castelo de Castroverde

Día memorable este que pasamos co Xurxo por terras do Vallis Viridis; non por nós, senón pola emoción que nos produciu velo a el escacharrando os ollos e dándolle sen parar á súa máquina fotográfica.

En vista de que non se cansaba de ver, de ver e de recordar, despois de arranxados os meus asuntos subimos, andando, á Lomba, que é outra teta de Castroverde, outro “bolaño”, a xogo co castro do castelo. Desde alí fixo vinte ou trinta fotos, en tódalas direccións, que nin que fose un compás. Ao castelo tamén fomos, e como aínda era cedo para o polbo, levámolo a Vilabade, desde onde non se cansaba de ollar para Castroverde, e tamén para o Mons Ciro:



-Este verde é o traseiro da Meda, e sendo o traseiro, non por iso deixa de ser guapo.

A nostalxia é o que ten, ¡que fai interesantes, incluso, as partes traseiras! Nun á parte díxenlle á muller:

-Cando así se pon adiviñando que detrás de Monciro está a súa Meda, hai que levar unha botella de whisky por se lle vén un desmaio cando cheguemos e vexa a súa casiña, as ruínas dela!

No polbo ata rebandou o seu prato, que pouco lle faltou para comelo..., ¡enteiro!

-Chacho; non te afanes desa maneira, que repetiremos ás racións!

-En Berna téñoo comido bastante bo, particularmente no bar do Centro Gallego, pero coma este…! Non sei que é mellor, o pulpo en si, ou comelo debaixo destes carballos!

-¿Tiñades Centro Gallego…, en Berna?

-Ultimamente, si, que alí teño estado, ben veces, con un tal Ramón Varela, que era da parte de Carballo… ¡Aínda quedaba aló, pero non trouxen o seu aderezo! Aquel home foi para Berna despois cá min, que debeu chegar xa case no 70… O que nunca souben, que non lle preguntei, foi se era o dono ou un empregado de Viajes Benítez.

-Telo fácil, con escribirlle a esa Axencia…

-Fareino, si, que me apetece. Ou a calquera dos meus amigos, que tamén os tiven do seu Carballo. ¿Á que non sabes como lle chaman os galegos ao Cantón de Berna? ¡Cantón de Carballo, pois alí case tódolos galegos son desa parte: uns levan aos outros, en particular ese Varela, que desde a súa Axencia, mesmo segundo chegaban, buscáballes colocación.

Despois do polbo baixamos tomar café ao cruce das Ramplas, e desde alí xa para a Meda, pola estrada de Lugo, apartando na desviación de Gondar. Neste camiño, nesta ruta, deixamos o auto na Pallota, e achegámonos a Soutomerille para mostrarlle ese sitio sacro, que ben se acordaba del. Nunca tal se me ocorrera pois ao ver aquelas ruínas de xunto da igrexa botouse as mans á cabeza e díxonos:



Ruínas de Soutomerille

-¡Despois de ver isto, é mellor non ir á Meda, que así estará a miña casiña…! ¡A miña, non, a de miña nai, que lla desprecei, e despois debín mandar cartos para reparala!

-Xurxo, -díxolle entón a miña dona-, tarde ou cedo tiñas que vir á túa Meda, que non aguantabas sen facelo, e hoxe, que fai un día de sol espléndido, con nosoutros ao teu lado por se te desmaias…, cando mellor?

-Deu-volo pague.

¡E fomos! Coa sorte de que non foi recoñecido, pero el si que identificou a cantos vimos, aínda que sen falarlles máis aló das, Boas tardes. Foi todo tan emotivo que eu, servidor, a tal momento non acerto a pinta-la súa cara, tanto por entre as casas como despois polas fincas, así que, para non facelo con exactitude, calo.
.../...

Pasa a

TESTAMENTO ABERTO

-II-

Xosé María Gómez Vilabella

No hay comentarios: